بشراززمانهای بسیار کهن کم وبیش شکلهایی بنام نقشه ترسیم مینمود است از جمله مصریان قدیم برای ساختن بناهای عظیمی نظیر اهرام ثلاثه مصر از انها استفاده نموده است از طرف دیگر نقشه های جغرافیایی هستند که قدمت زیادی دارند اما بدرستی نمی توان گفت که اولین نقشه های صنعتی در چه موقع ترسیم شده اند ولی انچه مسلم است پیشرفت سریع صنایع وپیدایش اختراعات ومصنوعات جدید لزوم ترسیم نقشه را اجتناب نا پذیر می نمود پیدایش وتکامل ریاضیات واز شعباتش علم هندسه در پیشرفت بشر تاثیر شگفت انگیز دارد و هندسه که خود علم اندازه و مساحی باشد متکی بر نقشه ها وترسیمات بسیار دقیق ومستدل است لیکن با وجود انکه از بیان اصول وقضایای هندسه توسط اقلیدس فیثاغورس تالس وبطلمیوس هزاران سال میگذشت هنوز چیزی به عنوان رسم فنی وجود نداشت دلیل انهم روشن بود که واقعا چنین مطلبی احساس شود البته مبتکرین ومخترعین بزرگی چون داوینچی وسایرین برای تفهیم تفکرات خود شکلهایی ترسیم می نمودند اما انها بیشتر بهد نقاشی شبیه بود و ملهم ازان ونه یک شکل دقیق هندسی .
بین سالهای 1746تا1818که سالهای زندگی موثر میباشد تحولی عظیم در هندسه ایجاد که در ان زمان بخوبی درک نگردید این تحول بیان اصول هندسه ترسیمی توسط ریاضیدان بزرگ گاسپار مونز افسر ارتش فرانسه بود که بیشتر به جهت ترسیم نقشه های جنگی مورد استفاده قرار می گرفت و سالها نیز جز اسرار ارتشی بود اما تدریجا ارزش واهمیت ان در بیان تصاویر از اجسام سه بعدی مشخص گردید دراین روش اجسام سه بعدی را بصورت تصاویر دو بعدی با اندازه های دقیق واز جهت مختلف نشان می دهند البته در این قرون بخصوص با پیشرفت وگسترش صنایع احتیاج به نمایش اجسام با تصاویر دقیق به خوبی احساس می شد بهمین جهت رفته رفته شاخه ای بنام رسم فنی از هندسه ترسیمی جدا شد که در واقع کاربرد هندسه ترسیمی در صنعت بود و انقدر پیشرفت که خود شهرتی بیش ازان بدست اورد بطوری که امروزه بسیاری رسم فنی می دانند بدون انکه بدانند جزئی از هندسه ترسیمی است ویا اصلا هندسه می با شد در اینجا دانستن این نکته بد نیست که هندسه که خود شاخه از ریاضیات است دارای سی شعبه است که یکی از این شعبات هندسهی ترسیمی می باشد ورسم فنی یکی از شعبات هندسه ترسیمی وباتوجه به ابعاد وسیع صنعت ملاحظه می کنیم که رسم فنی خود به شعبات متعددی تقسیم شده مثل رسم فنی تاسیسات ساختمان تولید ریخته گری .
قالبسازی ...اما کار به انجا ختم نمی شود زیرا نقشه های ترسیم شده در این دوران از لحاظ اصول وقرار دادها متنوع وبیشتر جنبه ی محلی داشته گواهینکه در برخی از کشور های صنعتی نظیر المان وفرانسه وایتالیا وامریکا وژاپن واصول نقشه کشی تکامل زیادی پیدا کرده بود لکن با پیشرفت بیشتر صنعت وافزایش حجم مبادلات صنعتی وتکنولوژیکی لزوم استاندارد بین المللی در زمینه های مختلف اجتناب ناپذیر بود و صنعت گران در سطح بین المللی برای صحبت به زبانی برتر از انچه داشتند نیازمند بودند این زبان گویا وقاطع چیزی جز رسم فنی با اصول کاملا استاندارد نبود بنابراین در قرن بیستم تلاش هایی برای استاندارد کردن قوائد واصول نقشه کشی مکانیک برای تمام کشور های جهان در اروپا انجام شد نتیجه ی این تلاشها بولتن ISAشماره ی 32بود.که مبنای طرح توضیه شماره ی 128((R128 موسسه بین المللی استاندارد درمورد اصول رسم فنی قرار گرفت این طرح در 1956تصویب ودر 1959بمورد اجرا گذاشته شد (این استاندارد مورد موافقت موسسه استاندارد وتحقیقات صنعتی ایران قرار گرفته است )در اینجا تذکر این نکته ضروری است که هنوز با گذشت حدود 25سال از این استاندارد های قبلی نظیر نرم DINمربوط به صنایع قدیم المان باشد ونرم ASAمربوط به صنایع امریکاست از اهمیت زیادی برخوردارند واین نتیجه از مراجعات مکرر به کارخانه های مختلف بدست امده وبنابراین اشنایی با انها نبایستی از نظر دور شود .
فارغ التحصیلان این رشته چه خواهند کرد :
بدیهی است با گسترش صنایع ترسیم وخواندن نقشه اهمیت فوق العاده ای پیدا میکند و امروزه وجود افرادی که فن نقشه کشی را بطور عملی وصحیح اموخته باشند بطور جدی مورد نیاز صنایع است بدین ترتیب چنین افراری میتوانند در مواررد زیر کار امد باشند :
1)در بخش نقشه کشی وطراحی که در هر کارخانه ای وجود دارد چه با عنوان نقشه کش وپه با عنوان سرپرست می تواند انجام وظیفه نماید در اینجا این تذکر لازم است که عامل تجربه که در اثر کار بدست می اید برای فردی که پایه ی صحیح علمی دارد خیلی عمیق تر وسریع تر حاصل می شود
2)بعنوان رابطی بین مهندسین طراح وقسمت تولید (زیرا امروزه کمتر قطعه ای بدون نقشه ی تولید میگردد بنابراین کسانی که بخوبی حرف طراحان و مبتکرین را درک کرده و بصورت نقشه ی خوب اجرایی تحویل دهند ارزشمند است )
3)با ادامه تحصیلات بالاتر در سطوح انستیتو ودانشگاه می توانند اموزگاران مجرب درامر تدریس رسم فنی بخصوص در هنرستانها وسایر اموزشگاههای حرفه ای باشند زیرا خود هنرستانها امروز با کمبود افراد متخصص در زمینه رسم فنی مواجه هستند
4)با توجه به اینکه امروزه بایستی بسیاری از احتیاجات
رادر داخل تهیه نماییم صنایعی نظیر قالبسازی.تراشکاری.ریخته گری و....اهمیت زیادی پیدا کرده ومثلا در بسیاری از موارد قالبها پیچیده هستند وبعلاوه دارای قسمت های جدیدی نیز خواهند بود که ساختن ان بدون نقشه امکان ندارد لذا بایستی حتما طرحی از ان تهیه شود که مشکلات ساخت ازقبل پیش بینی شده و راه حل ان نیز مشخص گردد و برای ترسیم چنین نقشه هایی احتیاج مبرم به نقشه کشهای ماهر است که یکی از اهداف تاسیس این رشته انشا الله رسیدن به ان است با این مساله در مورد ابداعات جدید نیز مواجهه داریم چه بسیار افرادی هستند که در نقاط مختلف چه از لحاظ فکری و چه از لحاظ عملی قادر به ساختن چیزهایی نوینی هستند اما بعلت ضعف در امر نقشه نمی توانند افکار خود در بیان ودرروی نقشه اشکالات خود را بررسی کنند در نتیجه دچار سر در گمی شده وگاه ازان کار چشم پوشی مینمایند ویا حداقل به مشابه سازی قناعت میکنند از طرف دیگر فرض می کنیم مصنوع تازه ای بوجود اید ایا در صورت مفید بودن ان میتوان در واقع تولید بیشتر از نمونه استفاده کرد؟یعنی برای ساخت یک قطعه ابتدا انرا اندازه گرفت وبعد ساخت یا بایستی از روی یک طرح دقیق انرا عملی کرد؟با تفضیل فوق وبا توجه به موارد عملی فارغ التحصیلان ابن رشته در هر یک از شعبات رشته ی ماشین سازی ومکانیک مشغول به کار گردند بعلاوه با داشتن معلومات مقدماتی لازم امکان راه یابی هنرجویان این رشته به دانشگاه همانند سایر رشته های فنی خواهدبود.
هدف از نقشه کشی صنعتی چیست:
با اندک توجهی به عنوان نقشهی زبان مهندسین و طراحان است بخودی خود مفهوم این رشته روشن خواهد بود اما برای اشنایی بیشتر ابتدا مختصری در مورد مکانیک صحبت میشود هما نطور که می دانیم علم مکانیک خود شاخه ای از علم فیزیک می باشد و مکانیک صنعتی جزئی ازان ودامنه بی نهایت گسترده چهار نظر تئوریک و چه از نظر عملی دارد امروزه صنعت مکانیک انقدر گسترش یافته که تمام زمینه های صنعتی بشر بدان وابسته است واین صنعت خود علاوه در ارتباط کاملش با فیزیک با سایر علوم نظیر شیمی ریاضی و...نیز عمیقا پیوند یافته از انها در حل مسایل خود مدد می گیرد مثلا ارزش زمینه خای ریاضی نظیر هندسه . جبر.... در محاسبات طراحی انکار نا پذیر بوده ودر صنعت ذوب فلزات عمیق ترین مباحث شیمی مورد برسی قرار از این مسائل که بگذریم ملاحظه می شود که این رشته از صنعت خود به سایر رشته ها نظیر الکترونیک .برق .ساختمان و...شدیدا مربوط میگردد هنگامی که باید یک کارخانه ی ذوب اهن تاسیس گردد مسایل ساختمانی.الکترونیکی.وبرقی... در ابعاد بزرگی بایستی رعایت گردد بنابراین چنین صنعتی بااین ابعاد شگفت انگیز خود بنا چاربایستی به شعبات متعددی تقسیم شود ملاحظه کنید در کارگاههای مختلف بایستی مصنوعاتی مثل کشتی های بزرگ کوچک .انواع لوکوموتیو.انواع فولاد وچدن.انواع وسایط نقلیه.هواپیماهاوسفائن فضایی وبالاخره تولیدات صنعتی بی شماری ساخته گردد که همه وهمه مربوط به این صنعت هستند البته نمی توان گفت امروزه صنعت مکانیک مهمتر است یا مثلا الکترونیک ویا ساختمان چه اینها در واقع هیچ کدام منفک از دیگری نیستند وبدون وجود هر یک در ابعاد بزرگ دیگران هم مفهومی ندارند با مختصر فوق اگر توجه کنیم که برای ساختن بزرگترین مصنوعات نظیر کشتی های چند هزار تنی تا کوچکترین و ساده ترین انها مثل یک واشر همه احتیاج به نقشه است واصولا بدون نقشه سخن گفتن در صنعت ممکن نیست پی به اهمیت نقشه در صنعت می بریم از طرفی دیگر با استاندارد بودن علائم وقراردادها در رسم فنی مکانیک این امکان است که نقشه ترسیم شده در هر نقطه ای از دنیا در همه ی نقاط دیگر قابل فهم باشد ودر واقع مانند یک زبان بین المللی به صنعت خدمت نماید بنابراین لزوم انشعاب رشته ای نظیر نقشه کشی صنعتی از صنعت مکانیک را به خوبی احساس می کنیم که تازه همین رشته بایستی در مواقع تخصصی تر خود به شعباتی تقسیم گردد پس به زبان ساده حال که برای ساختن یک جسم بایستی نقشه تهیه کرد چنانچه این نقشه بهتر دقیق تر اصولی تر باشد ما موفق تر نخواهیم بود؟براساس این نیازاست که این رشته تاسیس شده به امید انکه کمکی باشد برای صنعت برای گسترش ایران بدین ترتیب اکنون می توان توضیح بیشتری در مورد رشته مورد نظرمان بدهیم البته می دانیم که در هنرستان در هر رشته ای اطلاعات عمومی ان رشته کمابیش به هنر جو داده می شود فی المثل هنرجوی رشته ی فلز کاری در مورد رسم نقشه های مربوط به کارش اطلاعات لازمک را کسب مینماید ویا سایر هنر جویان در رشته ی مربوط به خود اما این هنر جویان به علت حجم زیاد مطالب و کارهای مربوط به رشته خودشان نمی توانند در آموختن زبان صنعت تبحر چندانی پیدا نمایند لزا انجام کارهای تولیدی ازاین نظر دچار اشکال و نارسایی می گردد زیرا یک صنعت پیشرفته نی تواند همیشه مشابه ساز باشد چه خود باید طراح محاسبه ومولد ساز گردد در این صورت یک نقشه کش ونقشه خوان ورزیده می تواند رابط بسیار خوبی بین طراح وسا زنده باشد. از طرفی ملاحظه می شود که بسیاری از صنعتگران ما باوجود انکه قدرت طراحی وسایلی را ندارند اما بعلت ندانستن درست نقشه نمی توانند فکر خود را بیان نمایند یک کارخانه ی صنعتی موقعی به درجه ی رشد وارزش بالایی می رسد که سه قسمت اساسی یعنی طراحی . تولید وکنترل کیفیت ان کامل گردد که متاسفانه ملاحظه می شود که در بسیاری از کارگاهها وکارخانه ها به قسمت اول وسوم توجه چندانی نمیشودس این کارخانه همیشه اگر مونتاژکار هم نباشد یک مشابه ساز خواهد بود و مجبور است همواره بدنبال صنعت باشد نه همراه ان
ازان گذشته ملاحظه میشود خیلی اوقات کارهایی که بر اساس نقشه وطرح ابتدایی انجام نمی شود ضمن کار به مشکلات عدیده ای برخورد می نمایند که گاه کار را متوقف می سازد در صورتی که روی نقشه خوب می توان این مشکلات را پیش بینی وبرطرف نمود از طرف دیگر روی نقشه است که می توان باصرف وقت کم وهزینه خیلی نا چیز مرتبا طرحها را تغییر داد ومتکامل کرد و به شکل دلخواه رسید.امیداست بخواست خدا فارغ التحصیلان رشته نقشه کشی صنعتی جوابی به بسیاری از مسایل صنعت باشند.
4توزیع رشته ی نقشه کشی صنعتی در سطح کشور
گسترش صنایع خود بخود لزوم گسترش رشته ی نقشه کشی صنعتی رادر زمینه های نقشه کشی مختلف در هنرستانها در سطح کشور ایجاب نماید با علاقه واهتمامی که سازمان فنی حرفه ای کشور در یاری به صنایع کشور دارد بدیهی است که این رشته جوان نیز مانند این سایر رشته ها گسترش یابد فعلا رشته ی نقشه کشی صنعتی در تهران وبرخی شهر های بزرگ بطور محدود ایجاد می شود
نقشه کشی صنعتی همان زبان تکنیک یا زبان صنعت است .زبانی که تراوش فکر مهندسان و طراحان را به تصویر می کشد .
مهارت نقشه خوانی و نقشه کشی در مهندسی مانند سواد خواندن و نوشتن می باشد. نقشه کشی در حقیقت نوعی زبان محاوره در علوم مهندسی می باشد که اطلاعات مورد نیاز از یک قطعه، ماشین، سازه، و یا یک طرح را به روشنی و بدون ابهام بیان می کند. این اطلاعات شامل شکل هندسی، نحوه قرار گرفتن و اتصال اجزاء مختلف، مشخصات فیزیکی و هر گونه اطلاعات ضروری می باشد. بنابراین هر مهندس لازم است که به این زبان مسلط باشد و بتواند به راحتی از طریق آن به تبادل اطلاعات با سایر مهندسین بپردازد. حداقل مهارت مورد نیاز برای یک مهندس نقشه خوانی است و البته توصیه می شود که نقشه کشی را نه لزوما بطور حرفه ای نیز بداند. هر مقدار تسلط به نقشه خوانی و نقشه کشی بیشتر باشد، شخص سریعتر و راحت تر می تواند ایده های خود را به دیگران منتقل کند و ایده های دیگران را درک کند.
درحقیقت نقشه حاوی تمام اطلاعات اعم ازاندازه قطعه ،جنس قطعه، مقدار پرداخت و یا هر سوال دیگری که ممکن است برای تراشکار هنگام تراش قطعه پیش بیاید می باشد(نتیجه می گیریم که یک تراشکار حرفه ای نیز باید علم نقشه کشی را بلد باشد )
درواقع می توان گفت که نقشه کشی در صنعت مانند پلی است که دفاتر طراحی را با کارگاه های ساخت و تولید مرتبط می سازد.
استانداردها ی نقشه کشی :
نخستین موسسه ملی استاندارد در سال1902در انگلستان وسپس در1916 در هلند و 1917 درآلمان تاسیس شد. بدنبال آن استاندارد DIN که استاندارد صنعتی آلمان است گسترش پیدا کرد، ودرزمینه نقشه کشی صنعتی فعالیت وسیعی آغاز شد. در سال 1926 اتحادیه ای متشکل از 20 موسسه استانداردملی ازکشورهای مختلف به نام اتحادیه بین المللی موسسات استانداردملی استاندارد ISO)) تشکیل شد ،اما با پیشرفت تکنولوژی و نیاز به ارتباط صنعتی بین شرکتها ، لزوم ایجادیک سازمان بین المللی استاندارد مورد توجه قرار گرفت و در سال 1947 سازمان ISO تشکیل شد وشروع به کار نمود .
کشورایران در سال1332 اولین موسسه استاندارد خودرا تاسیس نمود ودرسال1360 به عضویت ISO درآمد.
